Biz birimizle yarıştığımızı zannediyor fakat biz birbirimizle yarışmıyoruz. Herkes kendisinde sorulacak. Bize ne verildiyse onun hesabı sorulacak. Hz. Ebubekir için cömertsin diyorlar. Hz. Ebubekir: ben nerden cömert olayım Allah’u Teâla nasip etti vermeyi bende veriyorum. Kabiliyetlerimiz övüneceğimiz şeyler değil. Kabiliyetlerimiz Yükümlüklerimizdir. Kabiliyetlerimiz farklı çünkü Esma farklıdır. Bu streslerin kaynağı bizim birbirimizle yarışmamızdır. Haset dediğimiz şey nedir. Haset kendi kabiliyetimizi başkasıyla yarışmaktan ortaya çıkıyor. Din bize neden Hasedi yasaklıyor? Din diyor ki: Ben sana bir şey verdim, ona da bir şey verdim. Burada veren benim sen farkında olmadan benle yarışıyorsun!..
Beyazıdi Bestami soruyorlar. İsmi azam(en büyük isim) hangisidir.
Beyazıd-ı Bestami En büyük isim düşünüyor. Peki, küçük isim hangisi diyor. Allah’ın küçük isimleri de var mı? Siz küçükleri söyleyin biz geri kalanları büyük yaparız diyor. Şayet mevzu Allah ise her şey büyüktür.
Feridun Attar’ın yazdığı bir kitabında bir Meczubun dilinden İsmi Azam hangisidir...
Meczup Ekmektir diyor. Herkes Ekmek diye bağırıyor. En büyük isim O ve herkesi doyuruyor!
Demek istiyor ki; El-Vücut veya El- Hayy ismi herkese hayat veriyor. Yani herkes hayatta kalmanın peşindedir. İsmi Azam budur diyor. Buda çok güzel bir mana tabi deli olduğu için en doğruyu o söylüyor!..
Ali Efendi ise şöyle diyor:
-“Her isim yerli yerinde İsmi Azamdır.” Yani İsmi Azam demek yerini bulmuş, yerinde olan isim demektir. Mesela aç bir insan için Er-Rezzak ismi İsmi Azamdır. Mesela adam hasta bir insan için Şafii ismi İsmi Azamdır.
Din bize kişiler arası ilişkileri anlatıyor. Günümüzde ise bu ayete baktığımız zaman topluluklar arası ilişkiler göz önüne alınması gerekiyor. Bir annenin çocuğa bir topluluk hakkında vereceği bilgiler genelde genelleme ile olur. Burada o Annenin o topluluktan kaç kişi tanıdığını sorarsan birkaç kişiye geçmediğini görürüz. Bazılarında yanlış anlama yâda kendi önyargılarından dolayı sevememe gibi durumlardan dolayı çocuğu yanlış yönlendirebilir. Gruplar, milletler vb topluluklar üzerinde Dedikodu yapıyoruz. Bunun sonucunda karşımızdakinin kanaatini değiştiriyoruz. Burada bir kişi için haram, günah olan bir topluluk içinde haram ve günah olduğunu benimsememiz gerekiyor. Çünkü bu ayeti kerime öyle söylüyor.
…Hiçbir topluluk ötekini alaya almasın…
Şu topluluk şöyle yaptı diyerek konuşmamamız gerekiyor. Şu kişinin şu görüşlerine yâda yaptığı kötülüğe odaklanarak konuşacağız. Büyük yapıyı muhafaza etmemiz gerekiyor. Şayet böyle davranmazsak bütün bir milletin, cemaatin vs. vebalini üzerine çekmiş olabiliriz. Ahirette gittiğimizde hiç tanımadığımız kişilerin üzerimizde hakkı olabileceğini görebiliriz. Çocuğunu eğitirken kurt gibi ol kendini ezdirme. Bu tarz telkinlerde bulunarak bir çocuğun etraftaki herkesi kendine düşman olarak görmesine neden olabilir. Bir çocuğu eğitirken ona söyleyeceğimiz kelimeler, dürüst, paylaşımcı, merhametli, ol olmalıdır... Çünkü İnsan güzel ahlaklı olunca insan olur.